CNC takim tezgahlarinin tamaminda, isleme programinin olusturulabilmesi için, bazi durumlarda
kompanzasyon (telafi) fonksiyonunun kullanilmasi zorunlulugu vardir. Kompanzasyon fonksiyonlari
tezgah tipine göre degisik sekilde tatbik edilir. Kompanzasyon fonksiyonlari CNC tezgah programcisina,
programlama öncesi tahmin edilemeyen takim boyu, is parçasi sifir noktasi, takim yariçap degeri v.s. gibi,
bir takim degerlerin; telafi degeri olarak verilmesini ve programin direkt olarak, is parçasi program
degerlerine göre yazilmasini saglar.
Kompanzasyon (Telafi) Nedir?
CNC telafilerini elektronik hesap makinasindaki bellekler gibi düsünebilirsiniz. Eger hesap makinanizda,
belirli hesaplama sonuçlarinin önceden kaydedildigi depolama yerleri (bellek) varsa; hesaplama sirasinda
bu sabit bellek bölgelerine, bazi degiskenleri kaydedebilirsiniz. Hesap makinasinda sonradan islem
yaparken, daha önceden kaydedilmis olan bir degere ihtiyaç duyuldugunda, bu deger hesap makinasi
belleginden direkt olarak çagrilip, yeni islem içinde rahatlikla kullanilabilir. Elektronik hesap makinasindaki
bellekler gibi, CNC kontrol sistemindeki telafiler de sayisal degerlerin kaydedilebilecegi yerlerdir.
Telafi Tipleri
Telafiler takim tezgahi tipine ve kullanim alanina bagli olarak çok çesitli amaçlar için kullanilabilir.
Asagida telafilerin bazilari ve yaygin uygulama alanlari gösterilmektedir.
Her bir takimin boyunu belirtmek için.Isleme merkezi uygulamalari için, programda kullanilan her bir
takimin boyunu önceden hassas bir sekilde kestirebilmek programci için oldukca zordur. Takim boyu
telafisi, program yazilirken her bir takima ait olan takim boyu degerlerinin göz ardi edilip programin
yazilmasina imkan tanir. Genel olarak takim boyu telafisi su sekilde kullanilir: Takim boyu kompanzasyon
fonksiyonu vasitasiyla sanki is milinde hiç bir takim yokmus gibi, program is parçasi koordinatlarina herbir
takim için takim degistirme kodlari v.s. gibi operasyonlarin da belirtilmesi suretiyle yazilir. Sonra program
içine takim degistirme kodundan sonra her bir takima ait telafi numarasi ve kompanzasyon kodu eklenir.
Böylece her bir takim is parçasi koordinatlarinda belirtilen boy degerlerinde isleme operasyonu yapar. Eger
kompanzasyon kodu ve telafi numarasi belirtilmezse, takim is parçasi koordinatlarinda belirtilen boy
degerlerinde islem yapmak yerine farkli boy degerlerinde islem yapar. Takim boyu kompanzasyon
fonksiyonunun kullanilabilmesi için is parçasi ayar operasyonlari sirasinda, her bir takim boyu ayri ayri
ölçülür ve ölçülen boy degerleri telafi sayfasinda boy kismina karsi gelen telafi numaralarina yazilir.
Kesici takimin yariçapini belirtmek için.Su ana kadar bahsedilen programlama kisimlarinda, programin
sedece takim merkezine göre nasil yapilacagi konusunda örnekler verilmisti. Buna mukabil isleme
merkezlerinde, matkap v.s. gibi delik delme takimlari ile yapilan delik islemleri disinda, her bir takimin çap
degerinin programlama sirasinda hesaba katilmasi gereklidir. Örnegin 10 mm çapli bir parmak freze ile
çevre dolanma islemi yaptirilacagi zaman, isleme programinin yazimi sirasinda takim yariçapi olan 5 mm
degerinin de hesaba katilmasi gereklidir. Takim yariçapinin da program yazimi sirasinda hesaba katilmasi
basit programlama islemleri için ufak tefek hesaplama islemleri disinda ekstra bir külfet getirmese de; parça
seklinin karmasik oldugu isleme operasyonlari ile karsilasildiginda oldukça büyük bir hesaplama külfeti
getirmektedir. Bu hesaplama külfetinden kurtulmanin bir yolu, programin direkt olarak takim merkezini
hesaba katarak, is parçasi boyutlarina göre yazilmasi ve takim yariçap degerinin kaydedildigi telafi
numarasinin ve takim yariçapini kompanze etmek için yariçap kompanzasyonu kodunun program içinde
belirtilmesidir. Bu fonksiyon ek olarak kesici takim çapinda bir asina oldugunda, telafi degerinin
degistirilmesi suretiyle, programda herhangi bir degisiklik yapmadan parçanin hassas olarak islenmesini
saglar.
Hazirlik islemlerini yapan operatör, her bir kesici takimin yariçap degerini telafi sayfasinda uygun olan
bölgelere (telafi numaralari) girer.
Program sifirini atamak için.Fikstür telafilerine sahip olan isleme merkezleri (ayni zamanda koordinat
sistemi kaydirma olarak da adlandirilir) kullaniciya telafiler vasitasiyla program sifir noktasinin atanmasina
imkan tanir, böylece program sifir degerinin program içinde atanmasi önlenmis olur.
Telafilerin OrganizasyonuBazi CNC kontrol sistemlerinde, telafilerin organizasyonu çok açik bir sekilde anlasilabilmektedir. Bazi
isleme merkezi kontrol sistemi imalatcilari, takim numarasini takim telafi numarasina otomatik olarak
atamaktadirlar. Bu sekildeki bir makina ile, 1 nolu takima ait takim numarasi programda komut olarak
verildigi zaman, kontrol sistemi otomatik olarak 1 nolu telafi numarasini takima atar. 1 nolu telafide,
kullanici takim boyu degerine ek olarak takim yariçap degerini de kaydedebilir. Sekil 1 de bu tip bir isleme
merkezinde telafi tablosu gösterilmektedir.
etmek için kullanilir. Sag kisimdaki tabloda telafi pozisyonlarinda hem boy hem de çap degeri
belirtilmektedir. Orta kisimda olan tabloda ise, her iki telafinin de karmasik olarak kullaniligi tablo
yapisi gösterilmektedir. CNC tornalarda kullanilan telafi tablosu ise sol kisimda gösterilmektedir.
Fakat kontrol sistemlerinin tamami, telafileri bu kadar basit bir yapida olacak sekilde organize
etmemektedir. Bazilarinda her bir telafi numarasi bir deger ihtiva eder ve telafi numarasinin takim istasyon
numarasi ile herhangi bir iliskisi yoktur. Bu durumda, hangi telafilerin hangi takim numaralari için
kullanilacaginin önceden programci tarafindan belirlenmesi gerekir.
Örnegin takim boyu kompanzasyonu telafi numaralari takim istasyon numaralari ile ayni olacak sekilde
seçilebilir. Kesici takim yariçap kompanzasyon telafi numaralari ise, takim istasyon numarasi + takim
tezgahinda bulunan takim sayisindan büyük bir sayi, toplamindan elde edilen degerden baslayacak sekilde
seçilebilir. Eger takim tezgahi 25 istasyona sahip ise, 1 nolu takima ait olan takim boyu degerinin telafi
sayfasinda 1 nolu kisma girilmesi ve 1 nolu takima ait olan yariçap degerinin ise 31 nolu istasyona girilmesi
saglikli olabilir. Telafilerin bu sekilde organize edilmesi suretiyle programci ve operatör birbirleri ile daha
rahat iletisim kurabileceklerdir. Sekil 1 de orta kisimda gösterilen telafi tablosu bu tip bir isleme merkezine
ait olan tablodur.
Kompanzasyon Tipleri
Simdi kompanzasyon tipleri hakkinda biraz daha detayli bahsedelim. Hatirda tutulmasi gerekir ki, bu
fonksiyonlarin gerçek kullanimi makinadan makinaya dramatik bir sekilde degisirse de her bir
kompanzasyon temel olarak burada bahsettigimiz kurallara bagli kalmaktadir. Kompanzayon tipinin niçin
gerekli oldugunun ve bunlarin özel bir kontrol sistemine nasil uygulandiginin temel olarak anlasilmasi
suretiyle, bunlari diger CNC kontrol sistemlerine rahatlikla adapte edebiliriz.
Takim Boyu Telafisi
Bu isleme merkezi kompanzasyon tipi programciya program yazimi esnasinda her bir takima ait boy
degerinin göz ardi edilip programin yazilmasina imkan tanir. Her bir takima ait gerçek takim boyunu bilmek
ve can sikici bir sekilde Z eskeni pozisyonunu takim boyunu da göze katmak suretiyle hesaplamak yerine,
programci sadece takimin ilk yaptigi Z ekseni hareketinde takim boy kompanzasyonunu kullanarak
programi takimin uç noktasina göre rahatlikla yazar.
Hazirlik islemi asamasinda, operatör telafi sayfasinda uygun telafi numaralarina gerçek takim boyu degerini
girer. Bu kuskusuz, takimin boyununun öncelikli olarak ölçülmesini ifade eder. Eger takim boyu
kompanzasyonu sik sik kullanilacak ise, takim boyu ölçme isleminin makinadan ayri olarak bir aparat
vasitasiyla yapilmasi ve elde edilen takim boy degerlerinin telafi sayfasinda uygun yerlere kaydedilmesi
hazirlik zamanini azaltmak açisindan uygun yoldur. Sekil 2 de takim boyu kompanzasyon degerinin
belirlenmesinde kullanilan popüler bir metod gösterilmektedir. Bu metod ile, takim boyu kompanzasyon
degeri sadece takimin gerçek boyu seklinde verilmektedir.
Takim boyu kompanzasyonunu programda belirtmek için kullanilan kod G43 seklindedir. G43 kodu ile
birlikte programci takim boyu kompanzasyon degerini telafi sayfasinda hangi numarali telafiye girmis ise
bu telafi numarasi degeri de H kodu kullanilarak belirtilir. Asagida is parçasi üzerinde iki farkli delik isleme
operasyonunun iki farkli takim ile yapildigi bir isleme merkezi programi verilmektedir. Program sadece 12
mm’lik bir matkap ile iki adet delik delmektedir. N020 ile N055 satirlari (cümle-blok) arasinda takim boyu
kompanzasyonunun kullanildigina dikkat ediniz.
Belirtildigi gibi, kullanim açisindan bu özellik dramatik bir sekilde tezgahtan tezgaha degismektedir. Bu
amaçla tezgah kullanim kilavuzlari incelenerek takim boyu kompanzasyonunun nasil belirtildigi
ögrenilmelidir.
Takim Boyu Kompanzasyonu ile Ölçülendirme
Önceki kisimlarda bahsettigimiz gibi, nisanci ilk atisini yapmadan evvel baslangiç ayarini dogru bir sekilde
yaptigini önceden kestiremez. Benzer biçimde, CNC operatörü de vermis oldugu takim boyu kompanzasyon
degerinin tam tamina dogru oldugunu ilk is parçasi islenip bitirilene kadar bilemeyecektir.
Farzedelim ki takim boyu ölçme islemi dogru bir sekilde yapilmamis olsun. Ölçme islemi esnasinda,
operatör takimin 60.325 mm uzunlugunda oldugunu tesbit etsin. Fakat takimin gerçek boyu ise 60.125
olsun. Bu durumda takim Z ekseninde istenilen boy derinlik degerinde isleme yapamayacaktir. Isleme
operasyonu sonrasi, bu boy farkindan kaynaklanan son derinlik ayari programda degeri degistirmek yerine
takim boyu kompanzasyon telafi numarasinda kaydedilen degerin degistirilmesi suretiyle yapilir. Eger
istenen derinlik olmasi gerekli degerden az ise, takim boyu telafisi degerinden bu fark degerinin çikarilmasi
suretiyle elde edilen deger telafi sayfasinda o takima ait olan telafi numarasina ait degere girilir. Ayni
sekilde derinlik degeri istenen derinlik degerinden fazla ise telafi numarasinda kayitli olan takim boyu telafi
degeri fark degeri kadar artirilir.
O21 Program numarasi
N005 T01 M6 1 nolu takimi çagirma ve degistirme
N010 G54 G90 S400 M3 Koordinat sistemi seçimi, mutlak mod, is miline devir verme ve
döndürme
N015 G00 X 20. Y20. Ilk delik pozisyonuna takimi pozisyonlama
N020 G43 H01 Z3. M08 1 nolu takim boyu telafisi verme ve takimi 3 mm mesafede
pozisyonlandirma
N025 G01 Z-20. F80 Suyu açma ve delik delme
N025 G00 Z3. M09 Takimi geri çikarma
N030 G91 G28 Z0 M05 Takimi sifira gönderme (takim degistirme pozisyonu), is milini
durdurma
N035 T2 M6 2 nolu takim çagirma
N040 G54 G90 S400 M3 Koordinat sistemi seçimi, mutlak mod, is miline devir verme ve
döndürme
N050 G00 X50. Y50. Ikinci delik pozisyonuna takimi pozisyonlama
N055 G43 Z3. H02 M08 2 nolu takim boyu telafisi verme ve takimi 3 mm mesafede
pozisyonlandirma
N060 G01 Z-20. F100. Suyu açma ve delik delme
N065 G00 Z3. M09 Takimi geri çikarma
N070 G28 G91 Z0. M5 Takimi sifira gönderme (takim degistirme pozisyonu), is milini
durdurma
M30 Program sonu
Bazi durumlarda, takim boyu degeri dogru bir sekilde ölçülse dahi, makinadan ve isleme operasyonundan
kaynaklanan problemler dolayisi ile takim istenilen derinlikte isleme operasyonunu yerine getirmeyebilir.
Örnegin is parçasi veya tesbit aparati biraz zayif ise, isleme esnasinda takimdan gelen isleme kuvveti
dolayisi ile is parçasi deforme olabilir.
Kritik yüzeylerin islenmesinde veya takimdan kaynaklanan kesme kuvvetleri önceden tahmin edilemiyor
ise, operatör ilk olarak takim boyu telafisine ait degeri bir miktar artirarak son operasyon için bir miktar
paso kalacak sekilde isleme operasyonu yerine getirir. Isleme sonrasi operatör, islenen yüzeyi hassas bir
sekilde ölçmek suretiyle takima daha ne kadar bir telafi vermesi gerektigini tesbit eder. Bu tesbit ettigi
degeri telafi sayfasinda düzenleyerek isleme operasyonunu tekrar yapar. Böylece is parçasi istenilen
hassasiyet sinirlari içinde elde edilmis olur.
Takim Yariçap Kompanzasyonu
Takim boyu kompanzasyonunda programci programi yazma esnasinda kullanmakta oldugu takima ait
gerçek boyu ihmal ederek program yazmada oldugu gibi, takim yariçap kompanzasyonu da is parçasinda
takim ile kontur isleme operasyonlari yapar iken takim yariçapini göz ardi ederek programi direkt olarak is
parçasinin gerçek boyutlarina göre yazmasini saglar. Takim yariçap kompanzasyonu sadece frezeleme
islemlerinde kullanilan takimlar için ve sadece frezenin çevresi (matkaplarda oldugu gibi merkez ile degil)
ile kesme islemleri yaparken kullanilir. Matkap, rayba, kilavuz, bara ve diger merkezden kesme islemi
yapan kesici takimlar için yariçap telafisi kullanilmaz.
Simdi takim yariçap kompanzasyonunun kullanilma sebepleri arasinda gösterilen dört temel neden üzerinde
nasil kullanilmaktadir, neden gereklidir ve CNC kullanicisina ne gibi faydalari vardir bunu görelim.
Program koordinatlarinin hesaplanmasi
kolaydir.
Takim yariçap kompanzasyonu kullanilmadigi
zaman, isleme merkezi programcilari kontur islemede kullanilan freze takimlari için programi istenilen
parça ebatlarini alabilmek maksadiyla takimin merkezine göre yazmak zorundadirlar. Bu teknigin
kullanildigi örnek bir program hareket tiplerinin bahsedildigi #3 kisminda bahsedilmisti. Takim merkezine
göre program yazma esnasinda, programcinin kullanilacak olan freze takiminin çapini hassas olarak bilmesi
ve buna göre takim hareketlerini programda takim yariçapini da göz önüne alarak hesaplamak suretiyle
vermek gibi bir zorunlulugu vardir. Bu basit hareketler için biraz kolay gibi görünse de Sekil 3 deki gibi
parça konturu komplike hale geldigi takdirde takim merkezine ait olan program koordinatlarinin
hesaplanmasi oldukça can sikici ve uzun zaman alici bir yöntem olmaktadir.
Sekil 3- Takim yariçap telafisi kullanilmaksizin bu tipteki is parçalarinin programlanmasi zordur
Takim yariçap kompanzasyonu ile, programci is parçasi yüzeyine ait olan koordinatlari kullanmak suretiyle
programi yazabilir, burada takim merkezine ait olan koordinatlarin hesaplanarak verilmesine gerek yoktur.
Bu ise bizleri zaman alici hesaplama islemlerini yapmaktan kurtarir.
Hatirda tutulmalidir ki, burada manual programlama konusundan bahsetmekteyiz. Eger bir CAD/CAM
sistemine varsa, takim merkezine ait koordinatlar is parçasi yüzeyindeki kadar basit olacak sekilde
bilgisayar tarafindan otomatik olarak üretilebilir.
Degisen takim ölçülerine uyum.Simdi verilen is parçasina ait kontur isleme operasyonu için takim
merkezi koordinatlarini ve buna uygun düsen takim merkezi yolunu 12 mm çapli freze kullanmak suretiyle
hesapladiginizi varsayalim. Parça 12 mm çapli freze ile islenmekte olsun. Fakat operasyon devam ederken,
is yerinde 12 mm çapli parmak freze kalmamis olsun. Bunun yerine 10 mm parmak freze kullanmak
isteyelim. Bu takdirde yeni takim çapina göre programin dogru ölçüler içinde islenebilmesi için, takim
merkezine ait koordinatlarin tekrar hesaplanmasi ve bu hesaplanan degerler isiginda programin tekrar
düzenlenmesi gerekmektedir. Kesici takim yariçap kompanzasyonu ile, bu problemin düzeltilmesi sadece
telafi sayfasindaki takim çapi degerinin degistirilmesi kadar basittir.
Hassas ölçüler.Takim boyu kompanzasyonunda oldugu gibi, ölçülendirmede yardimci olmasi amaciyla
takim yariçap kompanzasyonunu operatör rahatlikla kullanabilir. Eger islenen kontur istenen ölçüler içinde
alinamiyorsa (muhtemelen takimdan kaynaklanan basinç dolayisi ile), bu düzensizligi ortadan kaldirmak
için telafi degeri degistirilebilir.
Kaba isleme ve finis isleme.
Bu sadece takim yariçap kompanzasyonu ile ilgili olarak bir manual
programlama prosedürüdür. Eger konturlarda kaba ve finis islem ayri ayri tatbik edilecek ise, takim yariçap
kompanzasyonu programciya programda kullanilan ayni program koordinatlarini kullanmak suretiyle her iki
operasyonun da ayni program ile yerine getirilmesine imkan tanir. Bu programciyi ayri ayri iki farkli
isleme koordinatlarini hesaplamasindan (biri kaba isleme için digeri ise finis isleme için) kurtarir.
Kaba isleme esnasinda finis islemine paso birakmak için, operatör takim yariçap kompanzasyonu telafi
degerini bir miktar büyük vererek basit bir sekilde halledilir. Bu sayede kaba isleme esnasinda takim finis
yüzeyinden bir miktar paso kalacak sekilde elde edilen kontur koordinatlarini kullanmak suretiyle isleme
operasyonu yapilarak finis için bir miktar paso birakilmis olur.
Takim Yariçap Kompanzasyonunun Programda Belirtilmesi
Takim yariçap kompanzasyonunun kullanimi kontrol sisteminden sistemine farklilik gösterir. Ek olarak,
takim yariçap kompanzayonunun nasil belirtilecegi, kullanilacagi ve iptal edilecegi konusunda her bir
kontrol sisteminin kendine özgü kati kurallari mevcuttur. Bu kisimda biz sadece nasil programlandigi
konusunda duracagiz ve popüler bir kontrol sistemi modelinde nasil programlandigini göstermek amaciyla
konuyu bir örnek ile pekistirecegiz. Kompanzasyon hakkinda detayli bilgi almak için kontrol sistemi
imalatcilarinin kullanim kilavuzlarina basvurulmasi gerekir.
Çogu kontrol sistemi imalatcilari takim yariçap kompanzasyonunu G kodlari ile belirtirler. G41 kodu sol
takim yariçap kompanzasyonunu belirtmede ve G42 kodu ise sag yariçap kompanzasyonunu belirtmede
kullanilir. G40 kodu takim yariçap kompanzasyonunun iptal edilmesinde kullanilir. Ek olarak, takim
yariçap kompanzasyonunun telafi numarasi degerini belirtmek için çogu kontrol sistemi imalatcisi H kodu
yerine D kodunu kullanirlar. Bazi kontrol sistemlerinde takim yariçap kompanzasyonunun H veya D kodu
ile belirtilmesi parametre ile degistirilebilmektedir (Fanuc, Mitsubishi).
Programlama esnasinda G41 veya G42 kodlarindan hangisinin kullanilacagini belirlemek ve takimin
yariçap kompanzasyonu ile kesme islemini yapmak için verilen hareket kodunda takimin hareket ettigi yere
dogru bakilir ve kendimize takimin is parçasi yüzeyinin saginda mi yoksa solunda mi kaldigi sorusu sorulur.
Eger takim is parçasi yüzeyinin saginda kalacak sekilde kesme islemi yapacak ise G42, aksi takdirde
solunda kalacak sekilde kesme islemi yapacak ise G41 kodu kullanilir. Sekil 4 de G41 veya G42
kodlarindan hangisinin kullanilacagina yardimci olmasi amaciyla örnek isleme parçalari verilmektedir.
Kesici takim yariçap kompanzasyonu uygun bir sekilde belirtildikten sonra, kesici takim telafisini iptal eden
kod olan G40 kodu verilene kadar takim is parçasi yüzeyine göre hep ayni taraftan kesme islemi yapar.
Sekil 4 – Takim yariçap telafisinin degisik parçalar için kullanim durumu
Sekil 5 de örnek program için islenecek is parçasina ait resim gösterilmektedir. N020 satirinda, takim
yariçap kompanzasyonu baslatilmaktadir. Bu noktadan sonra, is parçasi yüzey koordinatlari kesici takim
yolu (program koordinatlari) olarak kullanilabilir. Takim merkezi tüm yüzeyler boyunca 31 nolu telafi
numarasinda verilen takim yariçap degeri kadar mesafede kalacak sekilde isleme operasyonunu yerine
getirir.
Sekil 5- Takim yariçap kompanzasyonunun kullanildigi örnek program
O1 Program numarasi
N05 G54 G90 S350 M3 Koordinat sistemi, mutlak mod seçimi is milini
döndürme
N10 G00 X- 15. Y-15. 1 noktasina pozisyonlama
N15 G43 Z-9.86 H01 M08 Takim boyu telafisi vererek Z-9.86 mm mesafesine
pozisyonlama
N20 G01 G42 X-15. Y10. D31 (H31) F120. Takim yariçap telafisini vererek 2 noktasina gitme
N25 X68.3 3 noktasina dogrusal hareket
N30 G03 X74.3 Y16. R6. 4 noktasina dairesel hareket
N35 G1 Y37.03 5 noktasina dogrusal hareket
N40 G3 X68.3 Y43.03 R6. 6 noktasina dairesel hareket
N45 G1 X 16. 7 noktasina dogrusal hareket
N50 G3 X10. Y 37.03 R6. 8 noktasina dairesel hareket
N55 G1 Y16. 9 noktasina dogrusal hareket
N60 G3 X16. Y10. R6. 10 noktasina dairesel hareket
N65 G00 Z5. M09 Takimi is parçasindan çikarma
N70 G28 G91 Z0. M5 Takimi sifira gönderme, is milini durdurma
N75 M30 Program sonu
Fikstür Telafileri
Takim boyu kompanzasyonu ve takim yariçap kompanzasyonlari programciya sirasiyla takim boyunu ve
yariçapini göz ardi ederek program yazmasina imkan tanindigi gibi, fikstür telafileri de programciya is
parçasi tutturma aksamini ihmal ederek program yazmasina imkan tanir.
Temel kavramlar #1 bölümünde görüldügü gibi, programci programda verecegi parça koordinatlarini
program sifir noktasini referans almak suretiyle vermektedir. Bununla birlikte program ile verilen koordinat
degerlerinin is parçasi üzerinde hassas ve dogru bir sekilde elde edebilebilmesi için program sifir noktasinin
bir sekilde CNC kontrol sistemine bildirilmesi ve bu islemin isleme operasyonuna geçilmeden evvel
yapilmasi gerekmektedir.
Program sifir noktasini belirtmenin en elverisli yollarindan bir tanesi fikstür telafileridir. Fikstür
telafilerinde, hazirlik islemini yapan operatör makina sifir noktasindan program sifir noktasina olan mesafe
degerleri her bir eksen için ayri ayri kaydedilir. Bu ise, bu mesafenin tesbit edilmesi için ölçme islemine
gereksinim duyar. Sekil 6 da program sifirinin verilmesi için gerekli olan mesafe degerleri gösterilmektedir.
CNC kontrol sistemleri fisktür telafilerinin program içinde belirtilmesi konusunda çok farklilik gösterir.
Bazi kontrol sistemleri her bir program için sadece tek bir program sifir noktasinin atanmasina olanak tanir
ve bu kontrollerde fikstür telafilerini belirtmek için herhangi bir CNC koduna gereksinim duyulmaz.
Diger kontrol sistemleri ise, çok sayida program sifir noktasinin program içinde veya baska programlarda
belirtilmesine imkan tanir. Bu kontrol sistemlerinde program içinde verilen koordinat degerlerinin hangi
fikstür telafisi baz alinmak suretiyle verildiginin programci tarafindan program içinde belirtilmesini sart
kosar. Fanuc ve Mitsubishi kontrol sistemlerinde G54 den baslayip G59’a kadar devam eden kodlar fikstür
telafilerini atamada kullanmaktadir. Örnegin G54 ile 1 nolu fikstür telafisi, G55 ile 2 nolu fikstür telafisi ve
bunun gibi G59 ile 6 nolu fikstür telafisi seklinde devam eder. Program içinde bu kodlardan bir tanesinin
belirtilmesi suretiyle programda kodun belirtildigi kisimdan sonraki koordinat degerleri (Makina koordinat
sistemine ait olan) bu koda uygun düsen fikstür telafisi degerlerinde tesbit edilen is parçasi koordinatlarini
baz alinarak isleme operasyonu yapilir.
Sekil 6- Fikstür telafilerinin belirtilmesi için gerekli olan mesafeler
CAM Programina ne dersiniz?
Eger CNC programlamaya yardimci olan bir CAM (bilgisayar destekli imalat) programi ile isleme programi
çikartilmak istenirse, hatirda tutulmalidir ki bu takim yariçap telafisini kullanmak gereksinimini ortadan
kaldirir. Belirli bir takim yariçapi ile is parçasini islemek için gerekli olan program CAM sistemi ile
otomatikman belirlenir. Tabi ki CAM programinin sadece bu kolayligi yoktur. Ileriki kisimlarda bunlar
hakkinda detayli olarak bahsedilecektir.
Gelecek bölümde isleme merkezlerinde kullanilan program formatindan bahsedecegiz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder