3. Programlamanin Ana Hatlari

3.1 Takim Hareketlerinin Isparçasi Sekli Boyunca Programlanmasi

Tüm is parçasi sekillerii düz çizgiler ve yaylardan ibarettir. Bu sebeple, program
komutlari iki gruba bölünür; takimi dogru boyunca hareket ettiren program komutlarive takimi yay boyunca hareket ettiren program komutlari. Fakat gerçek islemlerde,
takimi is parçasi sekli boyunca hareket ettiren komutlara ilaveten yüksek hizda takimi
belirtilen noktaya pozisyonlandirmada kullanilan program komutlari da kullanilir.

1) Takimi bir dogru boyunca hareket ettirmenin programlanmasi

2) Takimi yay boyunca hareket ettirmenin programlanmasi
Yay boyunca takima hareket yaptirmak için, hareket dogrultusuna göre iki tip hareket
gereklidir; saat yönü ve saat yönü tersi. Bu sebeple bu hareketler için uygun olan G
kodunun verimesi gerekir.


3) Takimi hizli hareketle parçaya yaklastirma
Takim hareketi yukarida belirtilen komutlar (G01, G02 ve G03 interpolasyon
fonksiyonlari) vasitasiyla düzenlenebilir; buna mukabil kesme isleminin olmadigi
takim hareketlerinin isleme zamanini azaltmak ve islemin verimini artirmak için CNC
tezgahin kabul edebilecegi en yüksek hiz degerleri ile yapilmasi gerekir.

Not 1: Gerçek bir makinada, takim hareketi yerine tabla hareket ettirilebilir.Buna
ragmen program yazilirken sanki takim hareket ediyormus gibi düsünülür. CNC
tezgah takimi hareket ediyormus gibi verilen program komutlarini kendi bünyesinde
bulunan dönüsümler vasitasiyla otomatik olarak tabla hareketine dönüstürür. Bu
sebeple program yazilirken tabalanin hareket ediyor olmasi dikkate alinmaz.
Not 2: G00, G01 ve G02 deki ilk sifir sayisal degeri atlanarak geçilebilir. Kodlar
basitce G0, G1 ve G2 seklinde belirtilebilir.
Takimi bir dogru boyunca veya bir yay boyunca hareket ettirmek için kullanilan
fonksiyonlar “interpolasyon fonksiyonlari” olarak adlandirilir. Ayni sekilde takimi
hizli hareket ile (CNC tezgahin kabul edebilecegi en yüksek hiz 10 m/dak veya 20
m/dak) kesme noktasina pozisyonlandirmada kullanilan fonksiyon “pozisyonlama
fonksiyonu veya hizli hareket” olarak adlandirilir. G00, G01, G02 ve G03 gibi G
kodlari “hazirlik fonksiyonlari veya G-kod fonksiyonlari” olarak adlandirilir ve çok
sayida G kodu vardir.

3.2 Takimin is parçasini kesmesi için takima gerekli olan ilerleme miktari
(ilerleme hizi) nin programlanmasi

Is parçasini kesmek için, takimin ilerleme miktarinin islenen malzeme ve takimin
tipine uygun olarak verilmesi gerekir. Takimin ilerleme hizini belirtmek için
kullanilan fonksiyon “traverse –ilerleme fonksiyonu” olarak adlandirilir. Takimin
ilerleme miktari sayisal degerler ile belirtilir.
Örnegin kesme islemi esnasinda takimin dakikada 200 mm hiz ile ilerleyecek sekilde
kesme islemi yapabilmesi için F200.0 veya F200 seklinde programda ilerleme hizinin
belirtilmesi gerekir.

F komutu genel olarak interpolasyon fonksiyonlarinin kullanildigi ayni blokda
belirtilebilecegi gibi ayni zamanda tek basina da belirtilebilir. Bu kod modal
kodlardan bir tanesi oldugundan dolayi, ilerleme hizinin degistirilmesi gereken
bloklarda belirtilip ilerleme hizinin degistirilmek istenmeyen bloklarda belirtilmesine gerek yoktur.

3.3 Is milini döndürme, suyu açma v.s. gibi makina operasyonlarinin
programlanmasi

Bir is parçasini islemek için, is milinin döndürülmesi ve sogutma suyunun takimin
kesme islemi yaptigi esnada açilip kesme islemi yapilmayan kisimlarda kapatilmasi
gerekir. Bu tip operasyonlar dizisi “Ek Fonksiyonlar (M-Fonksiyonlari)” olarak
adlandirilir. Bunlar genellikle M adresini takibeden iki haneli sayisal karakter ile
belirtilir.





3.4 Is mili devrinin programda belirtilmesi
F kodunda oldugu gibi, malzeme ve kullanilan takima uygun düsecek sekilde uygun is
mili devrinin belirtilmesi gerekir. Is mili devri takimin kesme hizina göre hesaplanir.
Örnegin bir is parçasi 200 m/dak’lik kesme hizi ile 100 mm çapli bir takimla islenmek
istenirse is mili devri 640 dev/dak seklinde belirtilmelidir. Is mil devri programda S
adresinden sonra verilen sayisal deger ile belirtilir. Verdigimiz örnekte S640 seklinde
program içinde is mili devrinin kodlanmasi gerekir.


Is mili devri ile ilgili kodlar “Is mili fonksiyonu veya S fonksiyonu” olarak
adlandirilir. S fonksiyonu modal kod oldugundan dolayi program içinde degistirilmek
istenmedigi sürece bir kez belirtilir. Eger tezgah kapatilmis ise, yeniden açilmasi
durumunda modal olan bu kod devre disi kalir. Bu sebeple öncelikli olarak is mili
devrinin tezgah açildiktan sonra girilmesi gerekir.
Is parçasina göre takimin hizi kesme hizi olarak adlandirilir. CNC isleme
merkezlerinde kesme hizi is mili devri cinsinden belirtilmek zorundadir.

olarak tesbit edilir. Tesbit edilen bu deger programda S250 seklinde belirtilir. Kesme
hizi kullanilan takimin cinsine ve malzeme tipine bagli olarak takim firmalarinin
vermis oldugu kataloglardan tesbit edilir.





3.5 Isleme Operasyonunda kullanilacak uygun takimlar arasindan
istenilen takimin seçilmesi





Gerçek isleme operasyonu isleminde, frezeleme, delik delme, kilavuz çekme, bara
salma v.b. islemler sik sik kullanilir. Her bir takimin iki haneli bir sayi ile belirtilen
bir numarasi vardir. Bu numaralar programda T adresini takibeden sayisal degerde
belirtilir. Isleme operasyonu için kullanilacak olan takimi seçmek için T kodundan
sonra takima ait numaranin belirtilmesi gerekir. Bu “T fonksiyonu” olarak
adlandirilir. Örnegin 10 mm çapli bir matkap 5 nolu takim numarasina sahipse, bu
takimi programda seçmek için T05 seklinde bir kodun verilmesi gerekir.
Takim seçme metodu takim degistirme metodu (ATC) ile yakindan iliskilidir. Bu
sebeple takim seçme isleminin programda nasil belirtilecegini anlamak için takim
tezgahi kullanim kilavuzuna basvurulmasi gerekir.


3.6 Programin Konfigürasyonu

Her bir blogun basinda N adresini takiben belirtilen sira numarasi azami dört hane
olacak sekilde verilir. Bu Mitsubishi kontrolde 5 , Fanuc OMC kontrolde 4 hanedir.
Sira numarasi program icra edilirken tezgah ekraninda gösterilir. Sira numarasi
program icra sirasini gözlemlemek veya isleme programi için özel bir yöntemi
çagirmak amaciyla kullanilabilir. Sira numarasi komutlarin icra sirasini göstermez.
Program programda yazilan bloklarin sirasina göre icra edilir.( Blok içinde belirtilen
kodlar ayni anda icra edilir.) Sira numarasinin her bir blokta belirtilmesine gerek
yoktur. Belirtilmedigi takdirde programin akisi üzerinde herhangi bir etkisi yoktur.
Blok operasyonu esnasinda belirtilmesi gerekli olmayan kelimeler (G, X, Y, Z …F)
yazilmadan geçilebilir. Isleme programi genel olarak asagidaki sekilde konfügüre
edilir.
; Programin baslangicinda EOB (;)
O1234; Blok numarasi
N001 G90 G00 X-10.0 Y-20.0 Z-30.0 M03
S1000;
Blok
N002 M08; Blok
N003 G0 Z-40.0 F500.0; Blok
N004 G00 Z-30.0; Blok
… …
… …
… …
N999 M02; Blok sonu

Programin baslangicinda kullanilan EOB (;) kodunu takiben program numarasi
belirtilir ve sonra islem görecek olan her bir blok belirtilir, programin bitis kodu M02
veya M30 kodu program sonunda yazilir. Azami (Fanuc 4, mitsubishi 8 ) karakter
olan program numarasi sira numarasinda oldugu gibi program isleme sokuldugunda
CRT ekraninda gösterilir. Bu numaranin kontrol edilmesi suretiyle, hangi isleme
programinin icra edildigi rahatlikla ögrenilebilir. Program numarasi ayni zamanda
CNC tezgah bellegine daha önceden kaydedilen programlarin ayirt edilmesi esnasinda
da kullanilir. Ayni program numarasi iki kez kullanilamaz.

3.7 Diger Programlama Notlari

Isleme programi takimin merkezi parça resmi ile verilen koordinatlar ile çakisacak
sekilde yazilir. Fakat gerçek islemlerde, takimlar degisik yariçap ve boy degerlerine
sahip olduklarindan dolayi, gerçek takim yolu takim yariçapi ve boyu kadar kaydirilir,
eger bir önlem alinmaz ise gerçek isleme operasyonu elde edilemez.


Bu sebeple, programda takim yariçaplarinin ve boylarinin bir sekilde kompanze
edilmesi gerekir. CNC sisteminde bu kompanzasyon islemleri
1) Takim yariçap kompanzasyon fonksiyonu
2) Takim boy kompanzasyon fonksiyonu
vasitasiyla yerine getirilir.
Bu fonksiyonlar takim yariçap ve boy degerlerinin CNC tezgah belleginde (offset
bellegi) kaydedilmesine imkan tanir. Programda takim kompanzasyon kodunu takiben
bu bellekte kaydedilen numaralarin belirtilmesi suretiyle takim boyu ve yariçaplari
otomatik olarak kompanze edilir.

3.8 Satir Atlama (Block Skip- Block Delete)


Bu fonksiyon eger blok basinda “/” karakteri kullanilir ise, programin icrasi sirasinda
bu blogun islenmesi makina panelinde bulunan BLOCK DELETE anahtarinin
durumuna göre belirlenir.
1) Opsiyonel blok atlama
Eger BLOCK DELETE anahtari ON konumunda ise, “/” karakteri ile baslayan blok
programin icrasi esnasinda isleme dahil edilmez. Eger anahtar OFF konumunda ise bu
blok da isleme sokulur.
2) Opsiyonel blok atlama fonksiyonunun kullanilmasindaki ön uyarilar
“/” karakterinin blogun basinda kullanilmasi gerelir.
Örnek : N20 G1 X25. / Y25. ; … Geçersiz
/N20 G1X25. Y25. ; … Geçerli

3.9 Ana Program ve Alt Program

Programin bir çok kisminda gözüken ayni isleme sekillerinin programlanmasi
durumunda, bu sekle ait olan bir program yaratilir. Bu program alt program olarak
isimlendirilir. Diger yönden, orijinal program ana program olarak adlandirilir. Ana
programin islenmesi esnasinda alt programi icra et seklinde bir komut gözükürse, alt
programdaki komutlar icra edilir. Alt programin icrasi bittiginde, islem tekrar ana
programa döner ve ana programin icrasi kalinan yerden devam eder.

3.10 Takim Hareket Araligi- Kurs

Takimlarin tezgah hareket araligi disinda hareketinin engellenmesi amaciyla her bir
eksene sinir anahtarlari konulmustur. Takimlarin hareket edebildigi aralik kurs olarak
adlandirilir. Sinir anahtarlari ile tanimlanan kurslara ilaveten, operatör programda
veya parametreler ile takimlarin hareket edebilecegi araligi tanimlayabilir. Bu
fonksiyon kurs kontrol fonksiyonu “stroke check” olarak adlandirilir.